Garip Gezegen İki Yıldız Arasında Ters Yörüngede Dönüyor
Yirmi yıllık tartışmalardan sonra, araştırmalar garip bir ikili yıldız sisteminin eşit derecede garip bir gezegen arkadaşına sahip olduğunu doğruladı.
Yıllar süren gözlemlerden sonra, araştırmacılar nihayet bir çift yıldızın yakalanması zor bir gezegenle nasıl istikrarlı bir yörünge dansı sürdürebildiğini anladılar.
2004 yılında, Yeni Zelanda'daki Canterbury Üniversitesi'nden David Ramm, Nu Octantis adlı bir sistemdeki bir çift yıldızın hareketini gözlemlerken, gizemli bir tekrarlayan sinyal fark etti. Bu, sinyalin bu sistemin Jüpiter'in yaklaşık iki katı büyüklüğünde bir gezegeni içerdiğinin kanıtı olup olmadığı konusunda uzun bir tartışmayı başlattı; bazı fizikçiler iki yıldızın boyutu ve yakınlığı nedeniyle bunun imkânsız olduğunu düşündüler. Şimdi, Hong Kong Üniversitesi'nden Ramm ve Man Hoi Lee ve meslektaşları, Nu Octantis'in bir ikiliden ziyade, gerçekten bir üçlü olduğuna dair şimdiye kadarki en kesin kanıtı sundular.
Temel gözlem, Nu Octantis gezegeninin geriye doğru hareket ediyor olmasıydı; gezegen ve bir yıldız, ikinci yıldızın etrafında dönüyor, ancak bunu zıt yönlerde yapıyorlar ve gezegen ikinci yıldızın etrafında daha sıkı bir yörüngeye sahip. Lee, bunun alışılmadık olduğunu, ancak sistemin yapılandırmasını istikrarlı hale getirdiğini söylüyor; bu, gezegenin iki yıldız arasındaki dar alanda tekrar tekrar hareket ettiği anlamına gelse bile. Ekibi, Şili'deki Avrupa Güney Gözlemevi'nin 3,6 metrelik teleskopundaki HARPS spektrografı gibi gelişmiş ölçüm cihazları sayesinde, bunu büyük bir kesinlikle belirleyebildi. Gezegenin sinyalinin yıllarca süren gözlemler boyunca devam etmesi de yardımcı oldu. Lee,
Gezegenin gerçek olduğundan oldukça eminiz, çünkü yıldız aktivitesi gibi bir şey olsaydı, yıllarca süren verilerde bu kadar tutarlı olmamalıydı,
diyor.
Ancak bu geriye doğru hareket eden gezegen, Nu Octantis'in tek egzotik özelliği değil. Araştırmacılar, Şili'de bulunan Avrupa Güney Gözlemevi'nin Çok Büyük Teleskopu'nu kullanarak, yıldızlarından birinin beyaz cüce olduğunu, yani yaşam döngüsünün sonuna geldiğini, daha yoğun ve daha küçük hale geldiğini belirlediler. Lee, bunun Nu Octantis üçlüsünün tarihini karmaşıklaştırdığını, çünkü geçmişine dair matematiksel modellerin, bu yıldız daha genç, daha büyük ve daha parlakken gezegenin mevcut yörüngesinin imkânsız olduğunu gösterdiğini söylüyor.
Yani, gezegen ya aynı anda her iki yıldızın yörüngesinde dönüyordu, ancak daha sonra iki yıldızdan biri beyaz cüce olduğunda yörüngesini kökten değiştirdi ya da yıldızın beyaz cüceye dönüşürken dışarı attığı kütleden oluştu. Gelecekteki gözlemler ve çok daha fazla matematiksel modelleme, bu senaryolardan hangisinin gerçekleşme olasılığının daha yüksek olduğunu belirleyebilir, ancak ikisi de oldukça yeni, diyor Lee.
Yüzyıllardır yıldız gözlemcileri, tüm gezegenlerin aynı yönde ve ılımlı aralıklarla merkezi bir yıldızın etrafında döndüğü güneş sistemi gibi düzgün kozmik düzenlemelere alışkındı, ancak Nu Octantis bu tür tüm gelenekleri bozuyor, diyor Arlington'daki Teksas Üniversitesi'nden Manfred Cuntz. "Bilim insanlarını hem oluşum hem de evrim açısından daha geniş bir yıldız ve gezegen senaryosu yelpazesini düşünmeye davet ediyor," diyor.
Çeviri: Şeref Kaplan
Kaynak: NewScientist
Dergi referansı: Nature DOI: 10.1038/s41586-025-09006-x